Ghé thăm Tân Trào, Tuyên Quang, du khách sẽ được hòa mình vào với cảnh sắc thiên nhiên, núi rừng nơi có các di tích lịch sử nổi tiếng như Lán Nà Nưa, cây đa Tân Trào, làng văn hóa Tân Lập, núi Hồng, đồi chè Vĩnh Tân tuyệt đẹp, xanh mướt - nơi có không gian thiên nhiên trong lành, được mẹ thiên nhiên ưu ái ban tặng cho sự đa dạng về sinh thái, địa hình với cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp, được dịp hòa mình vào không khí sôi động với những làn điệu then, những câu hát thể hiện sự hồn nhiên trong sáng của những chàng trai, cô gái Tày… Tuy nhiên, sẽ là thiếu sót nếu du khách không một lần thưởng những món ẩm thực truyền thống hấp dẫn của dân tộc Tày.

Mâm cỗ lá của người Tày Tân Trào

          Mâm cỗ được bày trên những chiếc lá của núi rừng Việt Bắc thường là lá chuối rừng hoặc lá cọ, loại bánh tẻ, được hơ lửa cho dẻo và có mùi thơm ngai ngái đặc trưng. Đây là nét văn hóa ẩm thực sơ khai của người Tày và cho đến nay vẫn còn được lưu giữ trong những dịp lễ, tết, cưới xin … Món ăn của đồng bào Tày ở Tân Trào được chế biến qua đôi bàn tay khéo léo của người dân trở thành đặc sản mang hương vị đặc trưng của núi rừng.

          Đặc sản ở Tân Trào không phải là “sơn hào hải vị” mà dân dã gần gũi với những món ẩm thực đời thường như: Măng khô, rượu hai lần nếp, xôi ngũ sắc, cơm lam, thịt nướng, rau ngót rừng, rau bò khai, rau dớn, măng rừng tươi…  

          Nguyên liệu chính cho mâm cỗ có thể là gà, lợn hay bò, trâu, cá suối nhưng phổ biến nhất vẫn là lợn đen, được bà con Tày nuôi thả trên đồi núi, quanh năm chỉ biết ăn ngô, khoai, sắn, cây cỏ nên cho thịt săn chắc, ít mỡ, có vị thơm, ngọt tự nhiên… Một loại gà mà chỉ cần nhắc đến tên ai cũng muốn một lần được thưởng thức, đó là gà đồi, được người Tày nuôi theo hình thức hoang dã, nên gà ăn rất ngon, chắc thịt. Bên cạnh thịt lợn, gà, một món ăn không thể thiếu trong mâm cỗ của người Tày đó là cá suối, cá được người dân đánh bắt ngoài những con suối tự nhiên, về chiên giòn hoặc nướng trên bếp than vàng ruộm.

          Xen lẫn các món thịt là món măng luộc, món rau rừng, rau dớn nộm hoặc xào và các loại rau gia vị ăn kèm. Đến với Tân Trào, du khách còn được thưởng thức món rau ngót rừng, rau bò khai. Rau ngót rừng có vị ngọt đượm tự nhiên, khi nấu canh không cần nêm thêm bột ngọt, canh có mùi thơm và vị ngọt mát. Rau bò khai là loại dây leo, mọc tự nhiên trên núi. Rau bò khai xào với tỏi, xào trứng, xào thịt bò… khi ăn có vị bùi, rau còn có tác dụng chữa được bệnh dạ dày, bệnh huyết áp, đào thải các chất độc trong cơ thể...

Xôi ngũ sắc của đồng bào Tày

        Món ngon không thể thiếu trong mâm “Cỗ lá” của người Tày là xôi ngũ sắc với năm màu xanh - đỏ - tím - vàng - trắng thật đẹp mắt. Xôi ngũ sắc là sự kết hợp hài hòa của lá cây cơm đỏ, cơm đen, cơm tím, cây nghệ, gừng hoặc riềng lá xanh. Đồ xôi bằng chõ đất nung, xôi không bị bén lửa.
Cơm lam, xôi ngũ sắc làm bằng gạo nếp, trồng ở cánh đồng làng Tân Lập. Gạo nếp ở đây thơm, dẻo khi nấu cơm lam, đồ xôi mùi thơm dậy lắm, ai cũng muốn thưởng thức. Gạo nấu cơm lam phải ngâm nước từ 1 - 2 tiếng, rồi vò sạch, cho vào ống tre, những ống tre được lấy từ trên rừng, dùng lá chuối để làm nút rồi nướng trên than hồng, cơm lam thường được chấm với muối lạc, vừng đen.

       Ẩm thực hấp dẫn của người Tày ở Tân Trào

            Những món ẩm thực của người Tày ở Tân Trào là một trong những nét đẹp văn hóa tiêu biểu và độc đáo của dân tộc Tày. Qua mâm cỗ, người Tày đã thể hiện một cách linh hoạt tính cộng đồng, tình cảm tương thân tương ái, nền nếp gia đình… là những yếu tố giúp cộng đồng tồn tại và phát triển.

          Hàng ngày trong các bản làng của người Tày – Tân Trào, thưởng thức “cỗ lá”, không phải chỉ để cảm nhận hương vị đặc biệt của các món ăn chấm với muối vừng mà ta còn cảm nhận được tình cảm mộc mạc, chân thành của con người thông qua cách bày cỗ; cảm nhận được lễ giáo, văn hóa, phép tắc thông qua cách bày biện, trân trọng thức ăn trên mâm cỗ.

          Nếu có dịp đến với Tân Trào, du khách có cơ hội thưởng thức mâm cỗ lá với những món ngon dân dã đậm đà bản sắc dân tộc nơi đây, du khách sẽ cảm nhận được hết ý nghĩa và vẻ đẹp dung dị của mâm cỗ trong cuộc sống người Tày, đã tạo nên nét độc đáo khám phá văn hóa ẩm thực hấp dẫn, cùng với không gian thiên nhiên núi rừng hùng vĩ, cảm nhận sự mộc mạc, thân thiện của người dân bản địa chắc chắn du khách sẽ thực sự hài lòng khi đặt chân đến nơi đây./

Nguyễn Thị Phương Thúy - Phòng Nghiệp vụ Du lịch